Każdego roku na Uniwersytecie Warszawskim podczas inauguracji roku akademickiego w Auditorium Maximum zjawia się tłum studentów, dostojni goście i ubrani w togi profesorowie uczelni. Jednak szczególnie mile witani są kombatanci z Grupy Bojowej „Krybar”. Ta grupa ok. 20 osób w sposób wyjątkowy związała się z największą krajową uczelnią. Dlatego właśnie krótką choćby historię „Krybara” warto poznać i o niej pamiętać.
Geneza powstania Grupy Bojowej „Krybar” zaczyna się od pierwszego roku okupacji niemieckiej. Jesienią 1940 r. powstała militarna przybudówka chadeckiego Stronnictwa Pracy, a na jej czele stanął Cyprian Odorkiewicz. Przyjął pseudonim od początkowych liter swych kochanych córek: KRYstyny i BARbary, zostając zaprzysiężonym żołnierzem polskiego podziemia. Zasadniczą część tych oddziałów w kwietniu 1943 r. przemianowano na VIII Zgrupowanie I Rejonu I Obwodu AK Warszawa-Śródmieście, a sam Odorkiewicz wkrótce został kapitanem.
Powstanie Warszawskie VIII Zgrupowanie rozpoczynało na Powiślu i było jednym z trzech głównych filarów tutejszych sił powstańczych. Pozostałe dwa filary to: III Zgrupowanie „Konrada” (dowódca por Juliusz Szawdyn „Konrad”) oraz Wojskowa Służba Ochrony Powstania (kpt. Stanisław Skibniewski – ps. „Cubryna”). Na mocy rozkazu komendanta Rejonu I Obwodu Śródmieście AK z 5 sierpnia, te trzy główne siły zjednoczono tworząc Grupę Bojową „Krybar”. Dowódcą całości został Cyprian Odorkiewicz (na czele VIII Zgrupowania stanął por. Marian Mokrzycki „Bicz”).
Od tego momentu, aż przez miesiąc oddziały te będą bronić Powiśla. Podczas powstania „Krybar” trzykrotnie, bezskutecznie szturmował pozycje niemieckie na Uniwersytecie Warszawskim. Te trzy ataki (z 1 sierpnia, 23 sierpnia i 2 września) z udziałem powstańczych wozów bojowych (zdobycznego „Szarego Wilka” i „Kubusia”), choć nieskuteczne i krwawo okupione, przeszły do legendy.
Po upadku Powiśla 6 września, żołnierze „Krybara” walczyli na odcinku Nowego Światu w okolicach ul. Wareckiej i Górskiego. Pod koniec powstania, resztkę żołnierzy z Powiśla włączono do 36 pp. Legii Akademickiej, powierzając dowodzenie nad 1 batalionem Cyprianowi Odorkiewiczowi. Po kapitulacji, większość żołnierzy „Krybara” wywieziono do obozów jenieckich w Niemczech.
O bohaterstwie Grupy Bojowej „Krybar” przypomina tablica pamiątkowa umieszczona w ścianie przy bramie głównej Uniwersytetu Warszawskiego. W 2014 r. decyzją Senatu UW, uczelnia 25 VI uhonorowała kombatantów „Krybara” medalem „Za zasługi dla UW”. To właśnie tych bohaterów znów będziemy mogli przywitać gorącymi brawami na kolejnej inauguracji roku akademickiego.
opracował dr Robert Gawkowski
Archiwum UW
Więcej o Grupie Bojowej „Krybar” można przeczytać w monografii Krybar – Uniwersytet w cieniu powstańczych walk autorstwa Roberta Gawkowskiego (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2014).
Krybar – Uniwersytet w cieniu powstańczych walk to barwna opowieść o szturmach Grupy Bojowej „Krybar” na teren Uniwersytetu Warszawskiego w czasach powstania warszawskiego. Autor odtwarza dramatyczne momenty z sierpnia i września 1944 r. przede wszystkim na podstawie wspomnień 30 żyjących bohaterów AK, którzy służyli w szeregach powstańczego wojska z warszawskiego Powiśla.
Książka ta, pięknie wydana w 70. rocznicę powstańczego zrywu staraniem Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego, miała być swoistym hołdem dla kombatantów z „Krybara”. Nie ma w niej jednak zbytecznego patosu, a jest sugestywna opowieść o tragicznych losach, bohaterstwie, ale też zwykłym strachu przed śmiercią. Bogato ilustrowana została dostrzeżona przez jury corocznego konkursu na książkę historyczną i obdarzona nagrodą KLIO 2014 r.
Drugą pozycją traktującą o walkach „Krybara” są wspomnienia Jerzego Zięboraka, członka Grupy – Pierwsze walki o Uniwersytet w Powstaniu Warszawskim.
Zobacz też film o Grupie Bojowej „Krybar” powstały z okazji 70. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego – „Grupa”.
