Św. Grzegorz Peradze (1899–1942) był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, zginął śmiercią męczeńską w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu.
Grzegorz Peradze w świecie nauki znany jako archimandryta Peradze urodził się 31 sierpnia/13 września 1899 r. w Bakurciche (Gruzja), żołnierz w okresie obrony niepodległości Gruzji przed bolszewikami w 1921 r., następnie aż do końca życia na emigracji. Rozpoczął studia w 1922 r. na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Berlińskiego. Studiował teologię i „orientalia” (język hebrajski, syryjski, arabski, koptyjski, ormiański i grecki). W tym też czasie opanował łacinę, język niemiecki, angielski i francuski. Poza tym znał, język rosyjski, starocerkiewny, polski i gruziński. Studia Grzegorza Peradze na Uniwersytecie Berlińskim zostały uwieńczone zdobyciem przez niego tytułu doktora teologii. Doktor Johannes Lepsius doradził mu przeniesienie na Uniwersytet w Bonn, dokąd Peradze udał się w 1925 r. W Bonn, na Wydziale Filozoficznym, studiował historię religii i doskonalił znajomość języków wschodnich pod kierunkiem Paula Kahle, Antona Baumstarka, a zwłaszcza profesora Goussena, znakomitego niemieckiego orientalisty. Doktoryzował się w 1926 r. na podstawie pracy Geschichte des georgischen Mönchtums von ihren Anfängen bis zum Jahre 1064. Ein Beitrag zur Geschichte der orientalischen Mönchtums. Jej recenzentami byli profesor dr Paul Kahle z Uniwersytetu Bońskiego oraz profesor dr Karl Holl z Uniwersytetu Berlińskiego.
W 1931 r. Peradze złożył w greckiej katedrze w Paryżu śluby zakonne i przyjął święcenia kapłańskie. W 1933 r. metropolita Dionizy (Waledyński) zaprosił go do Warszawy, proponując stanowisko profesora patrologii i kierownika seminarium patrystycznego w Studium Teologii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1934 r. ks. Peradze otrzymał w greckiej katedrze św. Sofii w Londynie godność archimandryty. Odbył szereg podróży naukowych: 1935 r. przebywał w Rumunii, Grecji (Góra Atos i Tesalonika) i Bułgarii. Na Atosie udało mu się zdobyć 50 książek starodruków i 13 rękopisów, w tym Apophtegmata Patrum, dzieła Pseudo-Dionizego Areopagity i apokryficzne żywoty świętych. Odnalazł ponadto greckie wersje męczeństwa wileńskich męczenników Antoniego, Jana i Eustachego. W Bibliotece Narodowej w Sofii odnalazł tekst Typikonu Sebasty i wielkiego domestyka Zachodu Grzegorza Bakuriani (XI w.).
W 1936 r. (5 VII–28 IX) Peradze odbył podróż do Ziemi Świętej i Syrii, skąd przywiózł między innymi palimpsesty gruzińskie z VI i VII wieku. W grudniu 1937 i w styczniu 1938 r. prowadził we Włoszech (Florencja, Neapol, Wenecja i Rzym) studia nad dziełami Dionizego Areopagity; pracował w Bibliotece Narodowej w Paryżu nad Apologią Tacjana, a w bibliotekach Austrii (Gratz, Wiedeń), gdzie odnalazł gruzińską wersję rozprawy św. Grzegorza Teologa Dialog ze św. Bazylim.
W maju 1942 r. w Warszawie został aresztowany przez gestapo. Bezpośrednim powodem aresztowania była prowokacja i donos (ratował Żydów). Najpierw osadzono go w więzieniu na Pawiaku w Warszawie, a w listopadzie 1942 r. przewieziono do obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau. Tam, poświęcając się za innych uwięzionych, zakończył życie w dniu 6 grudnia 1942 r.
We wrześniu 1995 r. na soborze Kościoła Gruzińskiego ks. Grzegorz Peradze został kanonizowany jako „święty męczennik” i za takiego uznawany jest również przez Kościół Prawosławny w Polsce.
Grzegorz Peradze odegrał ważną rolę w historii nauki światowej. Świadczy o tym ciągłe powoływanie się na jego prace przez uczonych z różnych dziedzin, jak choćby Andre Tarbje, Julius Assfalg, Paul Krüger, a także przez „Clavis Patrum Graecorum”. Wysoką ocenę znalazła też jego praca naukowa w opracowaniach dotyczących stanu kartwelologii w Niemczech. Prace św. Grzegorza Peradze dotyczą szeregu zagadnień, jak historii chrześcijaństwa i literatury wczesnochrześcijańskiej, dzienników z podróży naukowych, patrologii i liturgiki. Stanowią one niebywałe źródło wiedzy dla zainteresowanych historią i kulturą Bliskiego Wschodu oraz Kaukazu. Wydanie tych dzieł jest bardzo ważne dla nauki, gdyż prace są rozproszone w trudno dostępnych czasopismach (niektórych w ogóle nie ma w Polsce), a poza tym zostały napisane w pięciu językach (niemieckim, francuskim, angielskim, polskim i gruzińskim). Dotychczas ukazały się cztery tomy w języku polskim (pod red. ks. Henryka Paprockiego) oraz dwa tomy w języku gruzińskim (pod red. Davida Kolbai).
W 2010 r. Rada Naukowa „Pro Georgia. Journal of Kartvelological Studies University of Warsaw” ustanowiła międzynarodową nagrodę św. Grzegorza Peradze. Nagroda jest przyznawana co dwa lata osobom, które w swojej działalności naukowej prezentują te wartości, którym wierny był św. Grzegorz Peradze.
Nagroda wyróżnia wybitne osoby, których dorobek życia jest godnym do naśladowania wzorem dla innych. Nagroda św. Grzegorz Peradze wykonana została na wzór panagia z klasztoru Martwili z X wieku techniką cloisonné występującą w dawnej sztuce gruzińskiej, bogato zdobiona złotem, srebrem i perłami.
David Kolbaia, ks. Henryk Paprocki
Międzynarodowa Komisja Do Spraw Dziedzictwa
św. Grzegorza Peradze
Studium Europy Wschodniej UW
