Co miesiąc w Jedynce Polskiego Radia można posłuchać cyklicznej audycji historycznej prowadzonej przez red. Dorotę Truszczak, która w rozmowie z dr. Robertem Gawkowskim porusza wiele ciekawych, a często nieznanych, wątków z dziejów Uniwersytetu Warszawskiego. Barwne opowieści przeplatane są muzyką z epoki, ciekawymi cytatami czytanymi przez lektora, a także archiwalnymi nagraniami profesorów sprzed nawet 60 lat. Każda audycja trwa prawie 40 minut, a jej emisja przewidywana jest zazwyczaj w pierwszy wtorek miesiąca o 23.10. Początkowo zamierzano wyemitować tylko kilka odcinków, jednak audycja stała się na tyle popularna, że będzie nadawana do końca trwania uniwersyteckiego Jubileuszu, czyli do grudnia 2016 r. Poniżej można znaleźć odnośniki do kolejnych audycji.
Zachęcamy do słuchania!
Uniwersytet Warszawski wraca na Powiśle i nad Wisłę (6 grudnia 2016)
W ostatniej, dwudziestej ósmej audycji z cyklu „Historia z indeksem w tle”, wyemitowanej 6 grudnia 2016 r., gościem specjalnym był rektor Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Marcin Pałys, który rozmawiał z red. Dorotą Truszczak i dr. Robertem Gawkowskim o historii i przyszłości Uniwersytetu, podsumowując mijający rok Jubileuszu 200-lecia założenia uczelni.
Dlaczego w historii Uniwersytetu Warszawskiego pojawił się Zagórów (8 listopada 2016)
W przedostatniej audycja z cyklu „Historia z indeksem w tle” usłyszeliśmy opowieść o współpracujacym z naszą uczelnią od lat Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Braci Kostaneckich w wielkopolskim Zagórowie. Jednym z patronów zagórowskiej szkoły był uniwersytecki rektor z lat 1917–1919, Antoni Kostanecki. O tym co jeszcze łączy największą krajową uczelnię z trzytysięcznym Zagórowem tym razem oprócz prowadzących opowiadali dyrektor zagórowskiej szkoły, Marek Kujawa oraz dyrektor miejscowego Domu Kultury, Łukasz Parus.
Gdzie mieszkali żacy na początku istnienia Uniwersytetu Warszawskiego (11 października 2016)
W październikowym odcinku radiowej gawędy prowadząca Dorota Truszczak wraz z dr. Robertem Gawkowskim opowiadali o tym, gdzie mieszkali studenci UW w XIX w. Słuchacze dowiedzieli się m.in., z jakim entuzjazmem przyjmowano wiadomości o budowie kolejnych domów studenckich. Dr Gawkowski mówił o wadach i zaletach mieszkania w akademiku w przedwojennych czasach i o tym, skąd na Ochocie wzięła się ulica Uniwersytecka. Była też mowa o domu studenckim przy pl. Narutowicza, wybudowanym w 1930 r. (i istniejącym do dziś), w którym był salon fryzjerski, stołówka, sala gimnastyczna, a nawet drugi w Warszawie kryty basen oraz wybudowany specjalnie dla studentów kort tenisowy przed gmachem.
100 lat warszawskiego AZS (1 września 2016)
W 2016 roku warszawski Akademicki Związek Sportowy obchodzi swoje jubileuszowe, setne urodziny. O historii akademickiego sportu w stolicy i na Uniwersytecie mówił dr Robert Gawkowski, historyk sportu, a także były prezes Akademickiego Związku Sportowego Uniwersytetu Warszawskiego.
Szkoła Rycerska (30 sierpnia 2016)
W Pałacu Kazimierzowskim, najstarszym budynku należącym do UW, przed powstaniem uczelni mieściła się Szkoła Rycerska. 30 sierpnia o jej losach w radiowej Jedynce opowiadał dr Robert Gawkowski. Podczas audycji można się było dowiedzieć m.in. o tym, na czym polegał nowoczesny program wychowawczy wprowadzony w akademii, jakich przedmiotów oprócz fechtunku szablą lub szpadą uczyli się kadeci, jak wyglądał przeciętny dzień z życia szkoły i o której godzinie kadeci chodzili spać.
Zaszczyceni przez Uniwersytet Warszawski (5 lipca 2016)
Uniwersytet Warszawski swoje tytuły honoris causa zaczął nadawać w 1921 roku, po raz pierwszy przyznał go naczelnikowi Józefowi Piłsudskiemu. – Piłsudski doktorat przyjął, wygłosił stosowaną mowę, nawiązującą do historii Szkoły Rycerskiej, która mieściła się dawniej w Pałacu Kazimierzowskim, gdzie wręczono zaszczytny tytuł. Budynek udekorowano kwiatami, chór zaśpiewał „Gaudeamus Igitur”, a wśród obecnych był tłum dygnitarzy, wśród nich członkowie rządu i korpus dyplomatyczny – opowiadał w radiowej Jedynce dr Robert Gawkowski w rozmowie z red. Dorotą Truszczak. Kto jeszcze ze znanych osób dostał ten prestiżowy tytuł od Uniwersytetu, można się było dowiedzieć z pasjonujących opowieści Autorów audycji.
Uniwersytet Warszawski nie tylko warszawski (7 czerwca 2016)
Uniwersytet Warszawski nieodłącznie kojarzony jest ze stolicą. Tymczasem wielokrotnie w historii pewne instytuty, stacje badawcze, a nawet filia Uniwersytetu działały poza Warszawą, niekiedy tysiące kilometrów poza granicami kraju. W kolejnej audycji Historii z indeksem w tle red. Dorota Truszczak wraz z uniwersyteckim historykiem, dr. Robertem Gawkowskim, przyjrzeli się temu pozawarszawskiemu Uniwersytetowi Warszawskiemu.
Słuchaliśmy o przedwojennym obserwatorium astronomicznym na górze Pop Iwan i o dzisiejszym, arcynowoczesnym Las Campanas na dalekiej pustyni Atakama w Chile. Wspomniane zostały też niewielkie, choć ważne stacje terenowe dla biologów i geografów w Urwitałtcie i Murzynowie, jak również imponujący gmach Europejskiego Centrum Edukacji Geologicznej w Chęcinach czy działająca już prawie 60 lat stacja archeologiczna w Kairze. Prowadzący przypomnieli ponadto o naszej dawnej filii w Białymstoku, która w 1997 r. przemieniła się w Uniwersytet w Białymstoku.
Absolwenci znani i nieznani (10 maja 2016)
Kolejny odcinek radiowej gawędy red. Doroty Truszczak i dr. Roberta Gawkowskiego dotyczył studentów naszej uczelni. Historycy wyliczają, że dotychczas przez UW przewinęło się prawie pół miliona żaków. Nie wszyscy studia kończyli, nie wszyscy stali się sławni. Autorzy krótko przypomnieli sławnych studentów, ale nacisk położyli na osoby mniej zapamiętane, choć mające niebanalne życiorysy. Przedstawili absolwentów wywodzących się ze znanych familii. Czy łatwiej im było studiować? O tym dowiecie się z audycji. W programie miało miejsce premierowe wykonanie nowego utworu Elektrycznych gitar, nagranego specjalnie z okazji naszego Jubileuszu, pt. „Uniwerek 200 lat”.
Uniwersytet Warszawski w anegdocie (29 marca 2016)
Tym razem autorzy audycji, red. Dorota Tłuszczak i dr Robert Gawkowski uczcili prima aprilis. W audycji rozmawiano więc o różnych nietypowych przygodach uniwersyteckich profesorów. Było o śmiesznych i niewiarygodnych historiach, które miały miejsce się na naszej uczelni w ciągu 200 lat jej istnienia. Dowiedzieliśmy się więc, jaką rolę pełnił koń na Wydziale Weterynarii, a jaką koza pasąca się 100 lat temu za Pałacem Kazimierzowskim, który rektor grał na skrzypcach, a który profesor śpiewał, tańczył i w nieskończoność studiował. A wszystko na wesoło, co ma pewien związek z pierwszokwietniowym obyczajem i z naszą internetową rubryką „UW w anegdotach”. Autorzy audycji zapewniają jednak, że wszystkie opowiedziane wydarzenia nie są rzeczami zmyślonymi i działy się w rzeczywistości.
Uniwerek od kuchni (2 marca 2016)
Student może się uczyć pilnie lub nie. Może wkuwać do egzaminów albo bimbać cały semestr, ale… musi jeść. I właśnie o nawykach kulinarnych studentów UW opowiedzą autorzy audycji. Dowiemy się jak, gdzie, i co jadali akademicy przed laty. Przypomnimy sobie o sławnym uniwersyteckim „Karaluchu” i o dziewiętnastowiecznej „Gospodzie Akademickiej”. Na koniec autorzy ujawniają informacje o przygotowywanej przez Wydawnictwa UW, specjalnie na Jubileusz, Uniwersyteckiej Książce Kucharskiej. Cała audycja jak zwykle w lekkostrawnym sosie.
Uniwersytet przeniesiony w czasie (2 lutego 2016)
Tym razem w audycji Historia z indeksem w tle, oprócz red. Doroty Truszczak i dr. Roberta Gawkowskiego, udział wzięła dyr. Uniwersytetu Otwartego UW dr Katarzyna Lubryczyńska-Cichocka, Uczestnicy programu opowiedzą o historycznym festynie, jaki odbędzie się na UW w dniu 11 czerwca pt.: Uniwersytecki wehikuł czasu. Z pomocą tegoż wehikułu, uczelnia przy Krakowskim Przedmieściu przeniesie się w czasie i będzie przypominać Królewski Uniwersytet Warszawski z lat 1816-1831.
Uniwersytecki Ogród Botaniczny (2 grudnia 2015)
Opowieść o dziejach Ogrodu Botanicznego UW, który towarzyszy studentom UW od początku istnienia uczelni. W programie Dorota Truszczak i Robert Gawkowski wspominać będą Świątynię Opatrzności, którą miano wybudować w tym miejscu. Nigdy niewybudowana, stała się miejscem patriotycznych studenckich demonstracji. Rzecz jasna będzie też o roślinach, rabatach i drzewach i o wieloletnim dyrektorze ogrodu prof. Bolesławie Hryniewieckim.
Historia BUW-u (4 listopada 2015)
Tu pracował Miłosz, przemawiał Bush. Tym razem gawęda o uniwersyteckiej bibliotece (BUW-ie). Dowiemy się, że w Pałacu Kazimierzowskim biblioteka była już w czasach Szkoły Rycerskiej. W 1894 r. podczas panowania Rosjan wybudowano istniejący do dziś tzw. stary budynek Biblioteki UW. Niemal 100 lat później zaczęto budować nowy imponujący gmach na warszawskim Powiślu. Nowy BUW w 1999 r. odwiedził papież Jan Paweł II i kilka innych sławnych osobistości. Dziś jest miejscem chętnie odwiedzanym nie tylko przez studentów i naukowców, ale też przez turystów.
Togi i birety, uniwersyteckie stroje i moda (6 października 2015)
Uniwersytet Warszawski ma własny ceremoniał. Togi, łańcuchy i birety są używane od 2 maja 1921 r. Wtedy to, w nowo uszytych strojach nadano uroczyście doktorat honoris causa Józefowi Piłsudskiemu. Dowiemy się także od kiedy studenci noszą charakterystyczne białe czapki z czerwonym otokiem i z czarnym daszkiem.
Od nauki do szpitala. UW w czasie II wojny światowej (1 września 2015)
Opowieść o tragicznych dziejach uniwersytetu podczas ostatniej wojny. To, że na Tajnym UW kształciło się ok. 3,5 tysiąca studentów jest do dziś przedmiotem dumy. W jaki sposób prowadzono tajne komplety, czy wydawano w konspiracji podręczniki, jak zdawano egzaminy – o tym wszystkim w tej audycji.
Uniwersytet Warszawski – Szkoła niepodległości (5 sierpnia 2015)
W życiu uczelni były takie czasy, ze nie nauka była najważniejsza. Zamiast na wykłady studenci szli do okopów, na front, by walczyć o wolność kraju. Będzie to gawęda o studenckiej Gwardii Honorowej podczas powstania listopadowego, o rozpaczliwych walkach akademików w postaniu styczniowym i o Legii Akademickiej w latach 1918-21.
Uniwersytet – matka wielu warszawskich uczelni (15 lipca 2015)
Często nie zdajemy sobie sprawy, że część warszawskich uczelni wzięło swój początek z Uniwersytetu Warszawskiego. Dość przypomnieć, że pierwszymi wydziałami były między innymi: Lekarski, Teologiczny oraz Nauk i Sztuk Pięknych. Nie przez przypadek dwóch rektorów UW było księżmi, a aż dziewięciu lekarzami. Na UW uczono się też weterynarii i farmacji, a jeden z zakładów naukowych uczelni wsparł nowopowstały AWF. Opowieść o uniwersyteckich wydziałach i instytutach i zakładach, których dziś tworzą oddzielne uczelnie.
Sportowi pionierzy z UW (3 czerwca 2015)
Studenci interesują się sportem. Dzisiejszy AZS UW zrzesza aż 1500 sportowców-studentów. A jak kiedyś spoglądano na sportowców. Gawęda o tym, jak na UW w 1916 r. zakładano AZS, co to były „trepki z bolcami” i „meczowe zmierzenia”? Dowiemy się, którzy rektorzy i profesorowie rozumieli sportowców i ich popierali. Autorzy spróbują też wytłumaczyć lekkoatletów z UW, którzy w 1916 r. w pierwszych historycznych zawodach przegrali z Politechniką Warszawską.
O zabytkowym kampusie UW (10 maja 2015)
Na Krakowskim Przedmieściu na kampusie głównym jest wiele cennych historycznych gmachów. Pałac Kazimierzowski, zanim zaczął służyć uczelni, był letnią rezydencją królów. Potem, w po królewskich, ale przed uniwersyteckich czasach, istniał tu lombard, a na dziedzińcu bazar. Od 1816 r. teren ten, szybko zamienił się w świątynie nauki. Swoją historię mają też Pałace: Tyszkiewiczów-Potockich, Uruskich i gmach Porektorski czy Sala Kolumnowa. A o wszystkich cennych uniwersyteckich zabytkach opowiedzą autorzy.
Cudzoziemcy na Uniwersytecie Warszawskim (8 kwietnia 2015)
Warszawska Alma Mater jest i była otwarta na studentów z zagranicy. Kto z cudzoziemców tu studiował, a kto nauczał. Skąd przybył prof. Chiarinii, a skąd Hilarion Bezdekas. Dlaczego na czele Uniwersytetu było aż jedenastu rosyjskich rektorów. Krótko też o dzisiejszych studentach spoza Polski, którzy oprócz polskiego …uczą się tańczyć Poloneza.
Płeć piękna przekracza progi UW (4 marca 2015)
Były czasy, gdy kobiety nie mogły studiować. W XIX w. dla nielicznych, otwarto „szkołę położnic”, ale daleko było tym kursom do wyższej oświaty. Namiastką tejże były organizowane przy Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim od 1909 Wyższe Kursy Żeńskie. Pełne możliwości studiowania panie otrzymały w 1915 r.. Dzięki temu pierwszych 109 studentek przekroczyło progi UW.
Dawne życie studenckie na Uniwersytecie Warszawskim (14 stycznia 2015)
Pierwsi studenci Uniwersytetu Warszawskiego nie mogli nosić wąsów ani brody. Specjalny inspektor kontrolował ich na kwaterach i sprawdzał, czy nie przesiadują w kawiarniach lub gospodach. Gawęda o życiu żaków w dziewiętnastowiecznej Warszawie i co się potem zmieniło. Będzie też o tym jak kiedyś karano „nie grzecznych i nie pilnych” studentów.
Uniwersytet w przestworzach (3 grudnia 2014)
Pierwsze balony z okolic Krakowskiego Przedmieścia startowały, zanim jeszcze powstał Uniwersytet Warszawski. W 1872 r, dziedziniec uniwersytecki był miejsce startu balonu, który doleciał aż pod Małkinię. W XX w. uczeni z UW korzystali z usług aeronautów i dolatywali w gondoli na wysokość kilku tysięcy metrów. Wszystko po to, by obserwować gwiazdy i robić pomiary. Największym wyczynem miał być lot „Gwiazdy Polski” w 1938 r., który miał wynieść w specjalnej kapsule, uniwersyteckiego docenta fizyki Konstantego Jodkę Narkiewicza na wysokość aż 30 km. Niestety do lotu nie doszło.
W poszukiwaniu rektorskich mogił (5 listopada 2014)
W historii UW było 44 rektorów. Który z nich rządził na uczelni najdłużej, który z nich był lubiany, a w którego rzucano kaloszem? Na wszystko odpowiedzą autorzy audycji, przypominając przede wszystkim, najbardziej zasłużone sylwetki Magnificencji UW. W zaduszkowym klimacie, będzie też opowieść o poszukiwaniu rektorskich mogił. Gdzie są pochowani zmarli przed laty rektorzy Uniwersytetu Warszawskiego. Ilu rektorskich mogił jeszcze nie odnaleziono?
Medycy – jedna z pięciu gwiazdek w koronie uniwersyteckiego orła (22 października 2014)
Aż dziewięciu rektorów UW było lekarzami. Medycyna była bowiem jednym z pięciu najstarszych wydziałów uniwersyteckich. Dlaczego w 1950 r. odłączono wydziały Lekarski i Farmaceutyczny od Uniwersytetu Warszawskiego? Gawęda o ponad stuletniej obecności medycyny na UW.
Powstańcze walki o największą polską uczelnię (4 września 2014)
Uniwersytet Warszawski od lat opiekuje się kombatantami z Grupy Bojowej „Krybar”. Wszystko dlatego, że to właśnie powstańcy z „Krybara” atakowali w 1944 r. trzykrotnie budynki Uniwersytetu, w których skrył się okupant. Opowieść o losach uczelni w dniach powstania warszawskiego i o heroicznym boju o zdobycie, zamienionej na twierdze, terenu uczelni przy Krakowskim Przedmieściu.
Studenckie wakacje (13 sierpnia 2014)
Gdy skończą się egzaminy, studenci wyjeżdżają na wakacje. Jak kiedyś to wyglądało? Czy „wywczasy” były powszechne. Jak wyglądało lato studentów na „wiligaturze” i dlaczego studenci po przyjeździe na wakacje musieli się meldować na miejscowym posterunku? Będzie też opowieść o studenckich ośrodkach wypoczynkowych przed wojną i w latach pięćdziesiątych XX w.
